Dlaczego papugi mówią?
Jak papugi uczą się mówić?
U ludzi w tworzenie dźwięków zaangażowane są fałdy głosowe (potocznie nazywane strunami głosowymi). Odpowiednie napięcie i ustawienie fałd głosowych powoduje powstawanie dźwięków. W tworzeniu dźwięków uczestniczą także język, podniebienie i wargi.
Ptaki, w odróżnieniu od ssaków, są pozbawione strun głosowych. Ich organem wokalnym jest krtań dolna, położona w rozwidleniu tchawicy. Na skutek drgań błon położonych między chrząstkami (wywołanych przez przepływające powietrze) dochodzi do wytwarzania dźwięków. Za modulację dźwięków odpowiadają mięśnie regulujące napięcie i położenie błon.
Zdolność papug do naśladowania ludzkiej mowy związana jest jednak również z artykulacją językową. Podczas mówienia papugi poruszają swoimi językami. Dzięki ruchom języka mogą modyfikować dźwięki przypominające samogłoski. Uważa się, że to właśnie zdolność modulowania dźwięków za pomocą języka wpływa na bogactwo dźwięków wydawanych przez papugi i ich zdolności dźwiękonaśladowcze.
Dlaczego papugi naśladują dźwięki?
Choć papugi są bez wątpienia anatomicznie przystosowane do wydawania różnorodnych dźwięków, nie wyjaśnia to jeszcze ich zamiłowania do naśladowania ludzkiej mowy. U papug w naukę mówienia oprócz jąder wokalnych w mózgu zaangażowane są także ich otoczki. Są one wyraźnie większe u gatunków słynących ze zdolności dźwiękonaśladowczych. Powielenie szlaków mózgowych odpowiedzialnych za naukę wokalizacji wyjaśnia ponadprzeciętne zdolności papug do naśladowania ludzkiej mowy.
Imitacja wokalna u papug nie jest jednak wyłącznie formą rozrywki. W naturze podlegają jej przede wszystkim członkowie grupy społecznej. Papugi uczą się naśladować swoich współtowarzyszy, dzięki czemu są w stanie ich bez problemu odnaleźć. Tendencja do naśladowania dźwięków jest szczególnie silna u papug, gdy stado znajduje się w rozproszeniu. Każde stado posługuje się własną wokalizacją. Imitacja wokalna u papug wpływa na wytwarzanie dialektów geograficznych.
Podobne funkcje spełnia naśladownictwo w warunkach domowych. Papugi uczą się naśladować mowę ludzką, by porozumieć się z członkami grupy, do której należą, czyli ze swoimi opiekunami. Zdolności do naśladowania u papug nie ograniczają się jednak wyłącznie do dźwięków. Drogą naśladownictwa papugi mogą uczyć się ruchów, a nawet wytwarzania protych narzędzi.
Gadająca papuga — czy papugi rozumieją, co mówią?
Czy papugi jedynie bezmyślnie powtarzają zasłyszane słowa, czy może rzeczywiście są w stanie zrozumieć ich znaczenie? Papuzie zdolności wciąż w dużej mierze pozostają zagadką. Pierzaste zwierzaki są niezwykle bystrymi obserwatorami. Bez problemów mogą więc nauczyć się wypowiadać określone słowa we właściwym kontekście (np. „dzień dobry” o poranku). Są w stanie też trafnie kojarzyć nazwy przedmiotów czy produktów żywnościowych. Nie dowodzi to jednak, czy papugi wiedzą, co mówią.
Umiejętności komunikacyjne papug były przedmiotem badań dr Irene Pepperberg. Badaczka nauczyła papugę szarą o imieniu Alex wokalnego identyfikowania przedmiotów, określania ich kolorów, kształtów, materiałów. Papuga potrafiła także w sposób celowy używać zwrotów: „nie”, „chcę x”, „chodź tu”, „chcę do y” oraz poprawnie odpowiadać na pytanie o podobieństwa i różnice między przedmiotami. Badania nad Alexem do dziś stanowią jedną z największych zagadek dla naukowców zajmujących się komunikacją międzygatunkową. Niektórzy je kwestionują, inni uważają za niezaprzeczalny dowód na to, że papugi potrafią zrozumieć mowę ludzką. Jak jest naprawdę? Z pewnością papuzie umiejętności nie raz jeszcze nas zaskoczą.
Jeśli chcesz dowiedzieć się, jak nauczyć papugę mówić, przeczytaj książkę o papugach.